Στο Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης δύο μνημειακά δέντρα της Αρκαδίας

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου 2025), το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας ανακοίνωσε την ένταξη δύο μνημειακών δέντρων της Αρκαδίας, ενός πλατάνου και μιας φλαμουριάς, στο ερευνητικό του έργο «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης» που αφορά την Πελοπόννησο και στοχεύει στην προστασία και ανάδειξη μνημειακών δέντρων που σχετίζονται με την Ελληνική Επανάσταση.

Τα αιωνόβια δέντρα του εν λόγω Δικτύου αποτελούν τους διαχρονικούς ζωντανούς σιωπηλούς τελευταίους μάρτυρες της ιστορίας της επανάστασης των Ελλήνων για ελευθερία. Πρόκειται για δέντρα που «είδαν» και «άκουσαν» τους Έλληνες επαναστάτες να οραματίζονται μια ελεύθερη χώρα, δέντρα που έζησαν την αντάρα των μαχών και στη σκιά τους ετάφησαν Έλληνες αγωνιστές, δέντρα που «άκουσαν» τις καμπάνες να ηχούν το χαρμόσυνο μήνυμα της ελευθερίας από τον τουρκικό ζυγό. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόταση και η ερευνητική τεκμηρίωση για την ένταξη των εν λόγω δέντρων στο Δίκτυο έγινε από τον διακεκριμένο Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας κ. Παναγιώτη Φάκλαρη, που κατάγεται από την εν λόγω περιοχή.

Ειδικότερα, το πρώτο δέντρο, ο μνημειακός πλάτανος (Πλατάνα των Βερβένων), βρίσκεται στον οικισμό των Βερβένων του Δήμου Βόρειας Κυνουρίας, 1 χλμ. βόρεια του οικισμού επί της επαρχιακής οδού Τεγέας – Βερβένων, ενώ απέναντι από το αιωνόβιο δέντρο βρίσκεται μια ιστορική κρήνη (βρύση του Μαριτσιού).

Ο αιωνόβιος πλάτανος σχετίζεται με σημαντικά γεγονότα της επανάστασης των Ελλήνων καθώς στις 25.3.1821 ιδρύθηκε στον εν λόγω οικισμό το πρώτο στρατόπεδο της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ στις 18.5.1821 έγινε στα Βέρβενα η νικηφόρα Μάχη των Βερβένων. Ακολούθως, στις 21.6.1821 έφτασε στα Βέρβενα ο Δημήτριος Υψηλάντης, ως εκπρόσωπος της Φιλικής Εταιρείας, για να αναλάβει τη διοίκηση της Επανάστασης, ενώ για το θέμα αυτό συνεδρίασε στα Βέρβενα η Πελοποννησιακή Γερουσία.

Στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 1825, ο Κολοκοτρώνης συστήνει Γενικό Στρατόπεδο στα Βέρβενα, ενώ τον Ιούλιο του 1825 ακολούθησε η επιδρομή του Ιμπραήμ στα Βέρβενα καθώς και η πολεμική αντίσταση των Ελλήνων (9.7.1825). Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι λόγω του ότι ο πλάτανος βρίσκεται επί του μοναδικού δρόμου που συνέδεε τα Βέρβενα με την Τρίπολη την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, «είδε τις σπουδαιότερες προσωπικότητες του αγώνα να περνούν ή να κάθονται στη σκιά του, όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Δ. Υψηλάντης, ο Νικηταράς, ο Παπαφλέσσας, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, οι Δεληγιανναίοι, ο Αναγωνσταράς, οι Μαυρομιχαλαίοι κ.ά.».

Το δεύτερο δέντρο, που εντάχθηκε στο Δίκτυο, αφορά τη μνημειακή φλαμουριά που βρίσκεται στο Άστρος του Δήμου Βόρειας Κυνουρίας, η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους (πρώην διδακτήριο Καρυτσιώτη), σε σημείο που βρισκόταν το αγροκήπιο της Σχολής Καρυτσιώτη (έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικός τόπος, ΦΕΚ 1194/Β/30-8-2005).

Στο προϋπάρχον περιβόλι, εκτάσεως πολλών στρεμμάτων, υπήρχαν πολλά δένδρα, από τα οποία διατηρείται μόνο αυτή η γέρικη αιωνόβια φλαμουριά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Σχολή Καρυτσιώτη ιδρύθηκε το 1805 στα Αγιαννίτικα Καλύβια, όπως ονομαζόταν τότε το σημερινό Άστρος, από τον πλούσιο Αγιαννίτη έμπορο Δημήτριο Καρυτσιώτη που είχε έδρα την Τεργέστη. Την άνοιξη του 1823, εντός του τότε περιβολιού που βρίσκεται σήμερα η μνημειακή φλαμουριά, πραγματοποιήθηκε η Β΄ Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων (Β’ Εθνοσυνέλευση Άστρους), τα πρακτικά της οποίας υπεγράφησαν εντός του διδακτηρίου της Σχολής από 128 Πληρεξουσίους, μεταξύ των οποίων και ο Κολοκοτρώνης. Έτσι, το μνημειακό δέντρο αποτελεί εμβληματικό μάρτυρα αυτής της σημαντικής ιστορικής στιγμής της Ελληνικής Επανάστασης.

Σύμφωνα με τον Καθηγητή Αρχαιολογίας κ. Φάκλαρη, είναι λανθασμένο ότι σύμφωνα με την αστρεινή παράδοση το γνωστό ως «κολοκοτρωναίικο τραπέζι», που παρέθεσε ο Κολοκοτρώνης στον πρίγκιπα Δ. Υψηλάντη στις 20 Ιουνίου 1821, έλαβε χώρα εντός του τότε αγροκηπίου που βρίσκεται σήμερα η αιωνόβια φλαμουριά, καθώς σύμφωνα με την έρευνά του δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το γεύμα προς τιμήν του Υψηλάντη, που είχε αποβιβαστεί στο λιμάνι του Άστρους (σημερινό Παράλιο Άστρος), έγινε κοντά στην παραλία, δίπλα στην δεξαμενή του λιμανιού (Παλαιόστερνα) όπου υπήρχε διαθέσιμο νερό και σκιερά δέντρα.

Σύντομα, στο πλαίσιο τοπικών εκδηλώσεων τα εν λόγω δύο δέντρα θα σημανθούν με την επετειακή ετικέτα του Δικτύου, η οποία έχει φιλοτεχνηθεί από την ομογενή ζωγράφο Joanna Kordos και είναι εμπνευσμένη από την ηγετική μορφή της Ελληνικής Επανάστασης, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ενώ φέρει το σήμα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» καθώς το εν λόγω ερευνητικό έργο τελούσε υπό την αιγίδα της. Έτσι, στην Αρκαδία έχουν πλέον ενταχθεί στο εν λόγω ερευνητικό Δίκτυο τα εξής 12 αιωνόβια δέντρα: Πλάτανος-Βέρβενα, Φλαμουριά-Άστρος, Πλάτανος-Δημητσάνα (Παλαιοχώρι), Πλάτανος-Μαγούλιανα, Πλάτανος-Βαλτέτσι, Δρύς-Δόριζα (Εκκλησία Αγ. Ιωάννου Προδρόμου), 3 Βελανιδιές-Ι. Μ. Αγ. Νικολάου Καλτεζών, Πλάτανος-Κάνδαλος, Πλάτανος-Κεραστάρι, Δρύς-Περθώρι (Εξωκκλήσι Αγ. Γεωργίου).

Επιπλέον, στο πλαίσιο της αναμενόμενης Δημόσιας Πρόσκλησης για τον Εμπλουτισμό του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας και των Καλών Πρακτικών Διαφύλαξης από το Υπουργείο Πολιτισμού, εντός του τρέχοντος έτους θα κατατεθεί αίτημα στην Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού με στόχο το Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης, που απαριθμεί 71 μνημειακά δέντρα σε όλη την Πελοπόννησο, να εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας ως «Καλή Πρακτική για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» σύμφωνα με την σχετική Σύμβαση της UNESCO, καθώς το Δίκτυο συνιστά μια καλή πρακτική διαφύλαξης και ανάδειξης του τρόπου με τον οποίο η συλλογική μνήμη αποτυπώνεται στον φυσικό χώρο και στο τοπίο.

Τέλος, σχεδιάζεται να εκδοθεί λεύκωμα που θα περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό των εν λόγω μνημειακών δέντρων και των εκδηλώσεων σήμανσής τους καθώς και των σημαντικών ιστοριών της Ελληνικής Επανάστασης με τις οποίες σχετίζονται, ενώ παράλληλα μελετάται να δημιουργηθεί ειδικό ντοκιμαντέρ προβολής τους ώστε να αποτελέσουν πόλο τουριστικής έλξης.

Φωτογραφίες δέντρων: Β.Ι. Γαλάνης