Τα φουγάρα που έσβησαν και μια σύντομη ενεργειακή ιστορία της Μεγαλόπολης

Η περιοχή της Μεγαλόπολης αποτελεί ένα από πιο σημαντικά ενεργειακά κέντρα της Ελλάδας. Η παραγωγή λιγνίτη στην Αρκαδία αποτέλεσε για δεκαετίες τη δεύτερη μεγαλύτερη μετά τη λιγνιτική παραγωγή στην περιοχή της Κοζάνης - Πτολεμαΐδας.

Το Ενεργειακό Κέντρο της Μεγαλόπολης καταλαμβάνει 54.000 στρέμματα με τα ορυχεία και τις Μονάδες. Η πόλη της Μεγαλόπολης και η ευρύτερη περιοχή έχει συνδέσει άρρηκτα την σύγχρονη ιστορία της με τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της καύσης λιγνίτη. Στην Μεγαλόπολη παραγόταν περίπου το  8% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας. 

Η απόφαση της πολιτείας πριν από 65 περίπου χρόνια για συστηματική εκμετάλλευση του λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, σφράγισε με ανεξίτηλο τρόπο ολόκληρη την οικονομία της περιοχής που εκφράστηκε όλα αυτά τα χρόνια στην τοπική ανάπτυξη. Η εξόρυξη του λιγνίτη βέβαια οδήγησε και σε υποβάθμιση του λεκανοπεδίου της Μεγαλόπολης με τις υποχρεωτικές απαλλοτριώσεις δημόσιων δασικών εκτάσεων και ιδιωτικών εκτάσεων αγροτικής γης, με απαλλοτρίωση και μετακίνηση αρκετών οικισμών, περιβαλλοντική ρύπανση και οδήγησε την γεωργία και την κτηνοτροφία της περιοχής σε παρακμή.

Το ιστορικό: Το 1932 η ελληνική κυβέρνηση χορήγησε άδεια σε ιδιώτες για ηλεκτρική εγκατάσταση στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας η οποία εξαγοράστηκε από τη ΔΕΗ το 1960. Στα τέλη του 1950 ξεκίνησαν συστηματικές έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων λιγνίτη στην περιοχή. Το λιγνιτικό κοίτασμα Μεγαλόπολης μελετήθηκε επιστημονικά για πρώτη φορά το 1957 και τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά.

Το 1969 άρχισε από τη ΔΕΗ η εκμετάλλευση του λιγνίτη. Το γεγονός αυτό ήταν μία ιδιαίτερη περίπτωση σε παγκόσμιο επίπεδο, επειδή για πρώτη φορά τόσο φτωχός λιγνίτης εξορύσσεται και χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ξεκίνησε με μία ετήσια παραγωγή 4,1 εκατ. τόνους το 1971 και έφθασε τους 14,5 εκατ. τόνους το 2002.

Το 1971, στην Μεγαλόπολη τέθηκαν σε λειτουργία δύο μονάδες (Ι & ΙΙ) παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ισχύος 125 MW η καθεμία. Το 1975 λειτούργησε η τρίτη μονάδα παραγωγής ρεύματος ισχύος 300 MW και το 1991 τέθηκε σε λειτουργία η 4η μονάδα ισχύος 300 MW.

Εκτίμηση λιγνιτικού κοιτάσματος: Το εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα εκτιμήθηκε σε 565 εκατ. τόνους λιγνίτη και για την εξόρυξή του θα έπρεπε να μετακινηθούν περίπου 1 δις 680 εκατ. κυβικά μέτρα μαζών, άγονα και λιγνίτης. Διακίνηση μαζών - Παραγωγή λιγνίτη: Έχουν μετακινηθεί συνολικά από όλα τα λιγνιτικά πεδία, της Θωκνίας, των Κυπαρισσίων, της Μαραθούσας και του Χωρεμίου περίπου 1 δις 350 εκατ. κυβικά μέτρα μαζών και έχουν παραχτεί λίγο παραπάνω από 460 εκατ. τόνοι λιγνίτη.

Υπολειπόμενα αποθέματα λιγνίτη: Τα αποθέματα λιγνίτη που υπολείπονται μετά την παύση των λιγνιτικών Μονάδων και το κλείσιμο του ορυχείου υπολογίζονται σε περισσότερο από 90 εκατ. τόνοι.

Παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από τις 4 λιγνιτικές Μονάδες των ΑΗΣ Μεγαλόπολης: Κατανάλωσαν 460 εκατ. τόνους λιγνίτη και παρήγαγαν περίπου 190.000 γιγαβατώρες ηλεκτρική ενέργεια.

Απασχόληση: Στις Μονάδες και τα ορυχεία ο μέγιστος αριθμός μόνιμου απασχολούμενου προσωπικού έφτασε περίπου στις 2.300. Απασχολήθηκαν επίσης εκατοντάδες έκτακτο προσωπικό με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και εκατοντάδες επίσης σε εταιρείες εργολάβων.

Αρκετές θέσεις εργασίας υπήρξαν επίσης σε επιχειρήσεις συνδεδεμένες με την λειτουργία της ΔΕΗ στην Μεγαλόπολη και την ευρύτερη περιοχή. Εργατικά Ατυχήματα: Στις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Μεγαλόπολη από την εκκίνηση των έργων στα ορυχεία και τις Μονάδες, έχουν συμβεί αρκετά μικρά και μεγάλα εργατικά ατυχήματα. Ξεχωριστή θέση έχουν δυστυχώς τα θανατηφόρα ατυχήματα των συναδέλφων που έγιναν εν ώρα καθήκοντος στην εργασία τους και δε γύρισαν πίσω στο σπίτι τους και στις οικογένειες τους.

Το πρώτο - πολύνεκρο θανατηφόρο - ατύχημα υπήρξε τον Γενάρη του 1974 με 10 εργαζομένους που έχασαν τη ζωή τους στην κατασκευή της καμινάδας της 3 ης Μονάδας και το τελευταίο τον Γενάρη του 2015 στην κατασκευή της 5 ης Μονάδας. 

Καταγεγραμμένα, 29 συνάδελφοι μας έχασαν τη ζωή τους εν ώρα εργασίας στα 55 χρόνια λειτουργίας των μονάδων και των ορυχείων. Θα τους τιμήσουμε σε λίγες μέρες με την αναγραφή των ονομάτων τους σε μαρμάρινη πλάκα που θα τοποθετηθεί στο ηρώο που έχει δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό ως ελάχιστο φόρο τιμής. Στην μνήμη των εργαζομένων της ΔΕΗ που έπεσαν εν ώρα καθήκοντος αξίζει: ΤΙΜΗ & ΣΕΒΑΣΜΟΣ!

Περιβαλλοντική κατάσταση: Υπήρξε αρκετά μεγάλο κόστος που αφορούσε στην αλλοίωση
και υποβάθμιση του περιβάλλοντος, καθώς και την υγεία των εργαζομένων και των κατοίκων
της περιοχής, αυξάνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση και δημιουργώντας σοβαρά υδρολογικά
προβλήματα. Οι κάτοικοι της περιοχής και οι κοινωνικοί φορείς έδειξαν αρκετά μεγάλη ανοχή
στις δραστηριότητες της ΔΕΗ και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που δημιουργήθηκαν στο
λεκανοπέδιο.

Τα τελευταία 15 χρόνια έχουν εκλείψει οι πολλές αρνητικές επιπτώσεις μετά το κλείσιμο των παλαιών μονάδων 1 & 2, την κατασκευή μονάδας αποθείωσης, την εγκατάσταση νέων Φίλτρων τέφρας & λιγνίτη, την εγκατάσταση κλειστών ταινιοδρόμων μεταφοράς της τέφρας και
τη δημιουργία συστήματος κατεργασίας υγρών βιομηχανικών αποβλήτων.
Μετά από αυτά το περιβάλλον του λεκανοπεδίου Μεγαλόπολης έχει αλλάξει πάρα πολύ.

Απολιγνιτοποίηση: Ο πρόωρος και βίαιος τερματισμός του λιγνίτη από το ενεργειακό μίγμα που αποφάσισε η κυβέρνηση το 2019 δεν έχει να κάνει με την περιβαλλοντική ευαισθησία της όπως υποστηρίζει, αλλά υπηρετεί τις επιδιώξεις των ιδιωτών παραγωγών έτσι ώστε να μην υπάρχει ο λιγνίτης ως ανταγωνιστικό καύσιμο και έχει ήδη ανοίξει ο δρόμος για την λειτουργία μονάδων βάσης των ιδιωτών με Φ.Α. στο αυξανόμενο ποσοστό παραγωγής από ΑΠΕ.

Η απότομη - και πρόχειρα σχεδιασμένη - «απεξάρτηση» από τον λιγνίτη επιτάχυνε τη μετατροπή της περιοχής σε «ενεργειακό πειραματόζωο». Κάτι που ακόμα και στελέχη της Κομισιόν έγκαιρα προειδοποιούσαν ότι «η απολιγνιτοποίηση χρειάζεται μεγάλο βάθος χρόνου διαφορετικά οι επιπτώσεις θα είναι οδυνηρές». Τα αποτελέσματα της τραγικής αυτής πολιτικής είναι πλέον ορατά με το κλείσιμο από την αρχή του χρόνου της 4 ης λιγνιτικής μονάδας και του ορυχείου του ΛΚΜ οδηγώντας εκατοντάδες εργαζόμενους σε πρόωρη συνταξιοδότηση, αρκετούς ακόμη εκτός λεκανοπεδίου και μερικοί εργαζόμενοι αποχώρησαν σε μικρή ηλικία μη δικαιούμενοι συνταξιοδότηση, ενώ με την μη πρόσληψη εκτάκτων συμβασιούχων και μη εργολαβικής δραστηριότητας στο χώρο αρκετοί νέοι εγκατέλειψαν την περιοχή αναζητώντας αλλού εργασία.

Μέχρι σήμερα δεν έχει δημιουργηθεί καμία νέα επένδυση με νέες θέσεις εργασίας. Είναι ώρα οι τοπικοί φορείς που βλέπουν την ερημοποίηση της περιοχής να πουν ως εδώ η κοροϊδία διεκδικώντας:

Τη δημιουργία άμεσα νέων θέσεων εργασίας λόγω της βίαιης απολιγνιτοποιησης.

Την άμεση ίδρυση του Βιομηχανικού Πάρκου στο Ψαθί.

Την αποκατάσταση των εδαφών των πρώην ορυχείων και να επιστρέψουν αυτά για αξιοποίηση στους κατοίκους της περιοχής.

Να σταματήσουν οι περαιτέρω εγκαταστάσεις Φ/Β πάρκων της ΔΕΗ και να αποδοθεί η παραγωγική γη στην περιοχή.

Η ΔΕΗ να δώσει αυτά που οφείλει ως αντιπαροχή από τη ληστρική εκμετάλλευση για 55 χρόνια της φύσης και των ανθρώπων της.

Τη δημιουργία Βιομηχανικού Μουσείου για την ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς που αποτελεί μοναδικό δείγμα εφαρμογής της λιγνιτικής τεχνολογίας και βιομηχανικής ανάπτυξη στο Λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης.

Την επαναφορά του Δημόσιου χαρακτήρα της ΔΕΗ. Ο «ξαφνικός θάνατος» της τελευταίας λιγνιτικής μονάδας και του ορυχείου στο λεκανοπέδιο της Μεγαλόπολης έφερε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής και οι τοπικοί φορείς εκτός από τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης επιβάλλεται να διεκδικήσουν αποφασιστικά για την επόμενη μέρα ένα συγκεκριμένο σχέδιο μιας νέας αναπτυξιακής προοπτικής για την περιοχή.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ Σαράντος
Αναπλ. Γραμματέας του Δ.Σ. του Συνδέσμου Συντ/χων ΔΕΗ Μεγ/λης
Μέλος του Δ.Σ. της ΠΟΣ/ΔΕΗ