"Η κρίση Κράτους Δικαίου, Δικαιοσύνης και εν τέλει Δημοκρατίας, φέρει την σφραγίδα του «καθεστώτος» Μητσοτάκη"

Ο Βουλευτής Αρκαδίας, Τομεάρχης Δικαιοσύνης και εισηγητής-ειδικός αγορητής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία ανέφερε χαρακτηριστικά...

Εκτός των άλλων πτυχών της πολλαπλής κρίσης που διέρχεται η χώρα, η θεσμική πτυχή (κρίση) είναι αμιγώς ελληνική. Την έχει προκαλέσει η ΝΔ από τότε που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας.
Φέρει τη σφραγίδα και την υπογραφή της κυβέρνησης της ΝΔ του «καθεστώτος Μητσοτάκη». Κρίση κράτους δικαίου, δικαιοσύνης και εν τέλει δημοκρατίας, που επιβεβαιώνεται και από εκθέσεις-πορίσματα-καταγγελίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβουλίου της Ευρώπης και πολλών άλλων διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών.

Σ΄ αυτή τη θεσμική κρίση εντάσσονται πολλές και σοβαρές πρόσφατες εξελίξεις που δεν μπορούν να μείνουν έξω από την αίθουσα της Ολομέλειας, όταν συζητείται ένα νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Η επιλογή των Αντιπροέδρων του Αρείου Πάγου από το Υπουργικό Συμβούλιο, μετά από εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης, εντάσσεται στο πλαίσιο ελέγχου και χειραγώγησης της δικαιοσύνης από τη ΝΔ του «καθεστώτος Μητσοτάκη».

Άξιοι δικαστές με επαγγελματική επάρκεια, ανεξαρτησία γνώμης και δημοκρατικό ήθος παραλείφθηκαν. Μάλιστα παραλείφθηκαν για πολλοστή φορά, ως ανεπιθύμητοι, διότι αντιτάχθηκαν στην κυβερνητική βούληση-στις κυβερνητικές επιταγές. Και επιπλέον παραλείφθηκαν όσοι είχαν πλειοψηφίσει στη μυστική ψηφοφορία μεταξύ των συναδέλφων τους (της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου)
Βάσει αυτών, ο έλεγχος της Δικαιοσύνης πρέπει να είναι απόλυτος, με αρεστούς στην κυβέρνηση, ακόμη και διαχειρίσιμους, δικαστές, ιδίως τώρα που η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διερευνά το ένα μετά το άλλο τα «γαλάζια» σκάνδαλα, με συνέπεια η κυβέρνηση της ΝΔ να είναι στριμωγμένη, ανησυχώντας μάλιστα για όσα θα ακολουθήσουν .
Ένα ακόμη πλήγμα στην ανεξαρτησία και εν τέλει στην αξιοπιστία της Δικαιοσύνης .

Κατά την προανακριτική διαδικασία που αφορά το έγκλημα-την τραγωδία των Τεμπών, η κυβέρνηση, παρά τα δεδομένα και τις συνεχόμενες αποκαλύψεις, επέλεξε να περιορίσει το εύρος της διερεύνησης και την απόδοση ευθυνών αποκλειστικά σε υπηρεσιακά πρόσωπα, εξαιρώντας την πολιτική ηγεσία. Αυτή η πρακτική αποτελεί κατάφωρη προσβολή των δημοκρατικών αρχών της ισονομίας και της λογοδοσίας.

Το (χθεσινό) τέλος της συγκεκριμένης «Προανακριτικής» Επιτροπής-παρωδία, αυτή τη φορά για τον Κ.Αχ.Καραμανλή, όπως συνέβη και για την περίπτωση Τριαντόπουλου, με ευθύνη της κυβερνητικής πλειοψηφίας, η οποια δεν της επέτρεψε να λειτουργήσει καν-σύννομα.και στα μέλη της να ασκήσουν τις αρμοδιότητές τους.
Όλη αυτή η αντιθεσμική μεθόδευση εντάσσεται στην επιχείρηση συγκάλυψης του εγκλήματος των Τεμπών και απόσεισης των ευθυνών από τους υπουρτγους- της κυβέρνησης της ΝΔ.

Η αντιθεσμική λειτουργία της «Προανακριτικής», με την παραβίαση του Συντάγματος, του ΚτΒ, του νόμου περί ευθύνης Υπουργών και των κανόνων του ΚΠΔ, δηλαδή η μη λειτουργία της, που την οδηγεί σε ακυρότητα, επέβαλε στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοοδευτική Συμμαχία και σε άλλα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης να αποχωρήσουν, προκειμένου να μη νομιιμοποιήσουν τη διαδικασία.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, και ενώ τα σκάνδαλα διαδέχονται το ένα το άλλο. Όπως επίσης και οι καταγγελίες και καταδίκες από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης, άλλους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς. Η απόφαση της ΝΔ να καταθέσει πρόταση για τη σύσταση Εξεταστικής Επιτροπής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ από το έτος 1998, και όχι για τη σύσταση Επιτροπής Προκαταρκτικής Εξέτασης, βάσει του πορίσματος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας που να διερευνήσει τις ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες δύο υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για συγκεκριμένη περίοδο ελέγχου από το 2019 και μετά, αποδεικνύει ότι, επειδή φοβάται και κρύβεται, προβαίνει σε άλλη μία επιχείρηση συγκάλυψης, όπως στις περιπτώσεις του σκανδάλου των υποκλοπών, του εγκλήματος των Τεμπών κ.α. .

Η συγκάλυψη, το «κουκούλωμα» των σκανδάλων, εν προκειμένω της διασπάθισης δημοσίων-ευρωπαϊκών πόρων σε «ημετέρους» για την εξαγορά ψήφων, στις οποίες εμπλέκονται στελέχη της ΝΔ, έχει γίνει δεύτερη φύση σας, το σήμα κατατεθέν σας. Για τίποτα δεν ευθύνεστε, ούτε τα πολιτικά στελέχη σας, ούτε οι υπουργοί σας, ούτε βέβαια ο «ανήξερος» πρωθυπουργός του επιτελικού παρακράτους. Η εκ μέρους της ΝΔ προτεινόμενη Εξεταστική είναι Επιτροπή διάχυσης ευθυνών και διαχρονικών παθογενειών, όπως διατείνεται. Μ΄ αυτό τον τρόπο επιχειρεί να αποποιηθεί-«να ξεπλύνει» τις συγκεκριμένες δικές της ευθύνες. Πρόκειται για ομολογία ενοχής, προσβολή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και ευτελισμό της Βουλής.

Αλλά το τελευταίο ράπισμα που δέχτηκε η κυβέρνηση είναι η απόφαση του Ευρωπαϊκου Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για τους αμφιλεγόμενους διορισμούς στο ΕΣΡ και στην ΑΔΑΕ από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, καταδεικνύοντας ότι στη χώρα μας υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με το Κράτος Δικαίου. Συγκεκριμένα από το ΕΔΔΑ η υπόθεση χαρακτηρίζεται «διαβιβασθείσα» και συνεπώς μπαίνει στο μικροσκόπιο. Και αυτό έγινε μετά την άρνηση του ΣτΕ να εξετάσει προσφυγή του ΔΣΑ, παραβιάζοντας έτσι την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

Η ελληνική Δικαιοσύνη αντιμετωπίζει διαχρονικά σοβαρά προβλήματα που πλήττουν τη θεσμική αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά της – ως προς αυτές η κυβέρνηση «το έχει τερματίσει», με την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς αυτήν να βρίσκεται στο ναδίρ, αυτό να καταγράφεται στις μετρήσεις και να βιώνεται από όλους στην καθημερινότητά τους. Αυτά δεν συνδέονται μόνον με την εξαιρετικά αργή, την υπερβολική καθυστέρηση στην απονομή της.

Η ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης είναι σημαντικό στοιχείο, όχι όμως το άπαν. Η αναζήτηση της αλήθειας και η αξιόπιστη και ουσιαστική απονομή της δικαιοσύνης είναι σημαντική παράμετρος, ώστε να την εμπιστεύονται οι πολίτες. Και αυτή δεν υπηρετείται πάντα με την ταχύτητα. Τα σοβαρά προβλήματα της ελληνικής δικαιοσύνης (η θεσμική αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα) συνδέονται (και) με τις κακές-άθλιες υλικοτεχνικές υποδομές, τις ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό (δικαστικούς λειτουργούς και δικαστικούς υπαλλήλους), την πολυνομία και την κακονομία (αυτές βέβαια παραπέμπουν στη νομοθετική και στην εκτελεστική εξουσία). Όλα αυτά συνθέτουν ένα τοπίο που υπονομεύει το βασικό συνταγματικό ρόλο της, την ταχεία, αμερόληπτη και δίκαιη κρίση επί των υποθέσεων.

Σε αυτό το πλαίσιο, η καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων δεν συνιστά απλώς διοικητικό πρόβλημα, αλλά ευθεία προσβολή των δικαιωμάτων των πολιτών, ειδικά των πιο ευάλωτων, και αιτία συστηματικής υπονόμευσης της εμπιστοσύνης προς το θεσμό. Μ΄ αυτό τον τρόπο, επέρχεται σημαντική ανισορροπία των αντιτιθεμένων συμφερόντων των διαδίκων και ουσιώδης συρρίκνωση των δικαιωμάτων των πολιτών, και υπονόμευση της αρχής της αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας.

Στον πυρήνα αυτής της δυσλειτουργίας βρίσκεται η επιμονή της κυβέρνησης να αντιμετωπίζει τις παθογένειες του δικαστικού συστήματος όχι μέσω ενός ολιστικού, μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, αλλά μέσω συχνών, αποσπασματικών και συχνά πρόχειρων νομοθετικών παρεμβάσεων. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, όπως εν προκειμένω, (αλλά και των υπόλοιπων κωδίκων ειδικά του Ποινικού κώδικα), ο οποίος, ενώ θα έπρεπε να λειτουργεί ως ένα σταθερό, προβλέψιμο και ισορροπημένο ρυθμιστικό πλαίσιο για την πολιτική δίκη, έχει μετατραπεί σε ένα νομοθέτημα που αλλάζει συχνά, χωρίς ουσιαστική διαβούλευση, χωρίς επαρκή τεκμηρίωση, και χωρίς προηγούμενη αξιολόγηση-αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των προηγούμενων αλλαγών.
Μέχρι σήμερα, έχουν επέλθει αλλαγές τα έτη 2020, 2021, 2022, 2023 και 2024. Έτσι ο ΚΠολΔ έχει γίνει «σουρωτήρι».

Αυτό το συνεχές «ράβε-ξήλωνε» έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο να αποδυναμώνεται η ασφάλεια δικαίου, αλλά και να προκαλείται αβεβαιότητα και σύγχυση, τόσο στους δικαστικούς λειτουργούς όσο και στους δικηγόρους και τους πολίτες. Η έλλειψη σταθερότητας και προβλεψιμότητας στο δικονομικό δίκαιο οδηγεί αναπόφευκτα σε αύξηση της γραφειοκρατίας, αντιφατικές ερμηνείες και, τελικά, σε ακόμη μεγαλύτερες καθυστερήσεις. Αντί να εξορθολογίζεται η διαδικασία, οι αλλεπάλληλες τροποποιήσεις καθιστούν τη δικαστική πράξη περισσότερο αβέβαιη, δυσλειτουργική και περίπλοκη.

Ας υπογραμμιστεί, ότι κωδικοποίηση δεν σημαίνει καθημερινή «επικαιροποίηση», αλλά οργανωμένη συγκρότηση του αντικειμένου σε ενότητες, που διαθέτει δική της εσωτερική αρχιτεκτονική και συνοχή και προορίζεται να διατηρήσει την ισχύ της για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα γίνεται. Σε διαφορετική περίπτωση, (οι κώδικες) ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας παύει να έχει τον χαρακτήρα-τα χαρακτηριστικά κώδικα.

Επειδή το νομοσχέδιο είναι ερανιστικό, εντελώς ενδεικτικά θα αναφερθούμε σε ορισμένες προβλέψεις-ρυθμίσεις στις οποίες αποτυπώνονται όλες οι παθογένειες που χαρακτηρίζουν τα νομοσχέδια της ΝΔ, και το υπό κρίση, η προχειρότητα, η απουσία επαφής με τη δικαστηριακή πραγματικότητα, η αποσπασματικότητα, η αμφίβολη συνταγματικότητα, τα «ρουσφέτια» και ο ταξικός χαρακτήρας του νομοσχεδίου.

Εντελώς ενδεικτικά :

Τα ποσά που αναφέρονται, που προβλέπονται ως αντικείμενο σε διαφορές διαφόρων πεδίων δικαιοδοσίας δεν τίθενται τυχαία. Συνδέονται, ή μάλλον πρέπει να συνδέονται με το εισοδηματικό επίπεδο και εν τέλει τις εισοδηματικές δυνατότητες των πολιτών, οι οποίοι δικαιούνται και θέλουν να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη και να προσφύγουν σ΄ αυτήν.

Η αύξηση του αντικειμένου των διαφορών (από 30.000 σε 80.000 και μετά από νομοτεχνική βελτίωση σε 60.000 ευρώ) που θα δικάζουν τα Πολυμελή Πρωτοδικεία, ως Εφετεία, θα επιφέρει προσωρινή ελάφρυνση στα Εφετεία.

Όμως έτσι επιβαρύνεται η ύλη των Πρωτοδικείων που σε συνδυασμό με τη σχεδιαζόμενη μείωση της προθεσμίας για την άσκηση έφεσης, θα προκαλέσει περαιτέρω καθυστερήσεις, ανατρέπεται η κανονικότητα που είναι το κατ΄ έφεση δικαστήριο να συντίθεται από ιεραρχικά ανώτερους δικαστές σε σχέση με το πρωτοβάθμιο, θα προκληθούν σημαντικά λειτουργικά προβλήματα στις συνθέσεις των νέων πολυμελών πρωτοδικείων, ιδίως των επαρχιακών, αφού οι πολυμελείς συνθέσεις του ίδιου δικαστηρίου, θα καλούνται να δικάζουν τις πρωτόδικες αποφάσεις των ομόβαθμων πλέον συναδέλφων τους,
θα περιοριστεί δραστικά το εύρος των λόγων αναίρεσης, λόγω των περιορισμών του άρθρου 560 ΚΠολΔ, σε ένα μεγάλο εύρος υποθέσεων, που είναι υποθέσεις με αντικείμενο διαφοράς το ποσό των 60.000 ευρώ.

Αλλά και η αύξηση της αξίας των μικροδιαφορών δεν συνάδει με το εiσοδηματικό επίπεδο των Eλλήνων εργαζομένων, χωρίς μάλιστα να ακυρώνεται το ισχύον δυσκίνητο σύστημα στη σχετική διαδικασία.
Οι προθεσμίες που προβλέπονται στον ΚΠολΔ θα είναι αποκλειστικές και δεσμευτικές, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η μοναδικότητα και η πολυπλοκότητα των υποθέσεων – δεν είναι όλες ίδιες και για την εκδίκασή τους απαιτείται εύλογος χρόνος. Επομένως, αυτές οι προθεσμίες θα μπορούσαν-θα έπρεπε να είναι ενδεικτικές.

Η γενικότερη σύντμηση των προθεσμιών, όπως επίσης ο περιορισμός στη λήψη-χορήγηση αναβολών, ο διπλασιασμός του ποσού που απαιτείται για την περαιτέρω πρόοδο της δίκης μετά από αναβολή στο Πρωτοδικείο, δημιουργούν πρόσθετα εμπόδια στους διαδίκους πολίτες και έτσι διαμορφώνεται ένα περιβάλλον αποτροπής για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

Η διευκόλυνση και επιτάχυνση των εξώσεων, μέσω της έκδοσης διαταγής πληρωμής για την απόδοση της χρήσης μισθίου από τους ενοικιαστές, όχι μόνον λόγω δυστροπίας, αλλά και λόγω λήξης της μισθωτικής σύμβασης, οδηγεί στη στήριξη και την περαιτέρω ενίσχυση των «μεγάλων και ισχυρών», των ιδιοκτητών, εις βάρος της αδύναμης πλευράς, των ενοικιαστών, και μάλιστα σε περίοδο κρίσης στέγης.
Αυτό ομολογείται και στην «Ανάλυση συνεπειών ρύθμισης» του νομοσχεδίου, ότι «στόχος της αξιολογούμενης ρύθμισης είναι η διευκόλυνση των πολιτών στη διαχείριση και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας των ιδιοκτητών» αγνοώντας τα δικαιώματα των ενοικιαστών εν μέσω της αδυσώπητης κρίσης στέγης.

Ο επαναπροσδιορισμός εκδίκασης των εκκρεμών ανακοπών, μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, και μάλιστα εξόδοις του οφειλέτη-δανειολήπτη, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι ναι μεν οι δικάσιμοι φθάνουν μέχρι το 2035, όμως επί της ουσίας πρόκειται για «δώρο» στις τράπεζες, στα funds, τους servicers, στα μεγάλα συμφέροντα εις βάρος των δανειοληπτών, που ταλανίζονται από την κρίση. Έτσι εκκαθαρίζεται το τοπίο και ανοιγει ο δρόμος για τους «δωρεολήπτες»-τα μεγάλα συμφέροντα.

Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και ο περιορισμός των λόγων ανακοπής κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης, όπως η στέρηση από τον οφειλέτη-δανειολήπτη του δικαιώματος επίκλησης, κατά την άσκηση της ανακοπής του άρθρου 933 του ΚΠολΔ, λόγων που δεν απορρέουν που δεν μπορούν να προβληθούν κατά της διαταγής πληρωμής.

Μειώνονται οι προθεσμίες για την αναστολή του πλειστηριασμού και την ανακοπή για διόρθωση της κατασχετήριας έκθεσης. Αποσυνδέεται η κατά τόπον αρμοδιότητα των συμβολαιογράφων στον πλειστηριασμό από τον τόπο της εκτέλεσης. Η κρίση θα γίνεται πλέον σε επίπεδο περιφέρειας Πρωτοδικείου και οι πλειστηριασμοί θα οδηγούνται με συνοπτικές διαδικασίες στην Αθήνα, με συνέπεια ο οφειλέτης να χάνει την εγγύτητα με το συμβολαιογράφο και τη δυνατότητα ενημέρωσης. Οι πλειστηριασμοί να γίνονται την ίδια μέρα για πολλά ακίνητα, όπου και αν βρίσκονται αυτά.

Γενικότερα, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η εισαγωγή ορίου σελίδων στις αιτήσεις αναίρεσης ενώπιον του Αρείου Πάγου. Μ΄ αυτό τον τρόπο παρεμποδίζεται η ολοκληρωμένη και πλήρως αιτιολογημένη αμφισβήτηση της δικαστικής κρίσης. Η παράταση της θητείας των Συμβουλίων Διοίκησης των Πρωτοδικείων Αθηνών, Πειραιά, Θεσσαλονίκης και των Δικαστηρίων του δευτέρου βαθμού δικαιοδοσίας παραβιάζει το αυτοδιοίκητο των μεγάλων Δικαστηρίων, καταργώντας μία δημοκρατική κατάκτηση.

Η έναρξη ισχύος του νόμου, από την έναρξη του νέου δικαστικού έτους, από 16.9.2025, δεν λαμβάνει υπόψη τη (δικαστηριακή) πραγματικότητα και την ανάγκη ενημέρωσης της νομικής κοινότητας για τις αλλαγές. Θα τροφοδοτήσει ακυρότητες, καθυστερήσεις απώλεια δικαιωμάτων. Η ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης, η ουσιαστική ενίσχυση των δικαστικών υποδομών και η κάλυψη των κενών σε προσωπικό και ιδίως δικαστικούς υπαλλήλους θα κρίνουν εντέλει αν τα μέτρα αυτά, όπως προωθούνται, είναι ικανά να αντιμετωπίσουν ένα από τα προβλήματα της ελληνικής δικαιοσύνης, τις καθυστερήσεις στην απονομή της.

Πρόκειται για αμφιλεγόμενα (ημί)μέτρα που θα επιδεινώσουν την κατάσταση.