Ο βουλευτής Αρκαδίας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία Γιώργος Παπαηλιού εισηγητής της αξιωματικής αντιπολίτευσης  στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών για το «θεσμικό πλαίσιο τηλεργασίας …» κατά την επί της αρχής συζήτησή του στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής (3.6.2021)  ανέφερε μεταξύ άλλων:

Η τηλεργασία αποτελεί μορφή εργασίας που συνδέεται με τις  εφαρμογές της  πληροφορικής και ειδικότερα την ανάπτυξη της δυνατότητας παροχής της εργασίας όχι με φυσική παρουσία στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, αλλά εξ αποστάσεως. Επομένως, στη σχέση εργασίας αλλάζει ο τόπος-ο χώρος παροχής της εργασίας, που είναι άλλος από τις εγκαταστάσεις του εργοδότη (της υπηρεσίας).    

Το τελευταίο χρονικό διάστημα λόγω της πανδημίας η τηλεργασία «μπήκε» «για τα καλά» «στη ζωή μας». Η τηλεργασία ήλθε για να μείνει αλλάζοντας τη μορφή και το χαρακτήρα της εργασίας αλλά και τον τρόπο άσκησης των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων.

Υπάρχει ανάγκη ρύθμισης της τηλεργασίας και θέσπισης κανόνων, ώστε αυτή (η τηλεργασία) που  παρέχεται αυτονόητα υπό ιδιαίτερες συνθήκες, να παρέχεται βάσει κανόνων  και επί ίσοις όροις με την εργασία που παρέχεται με φυσική παρουσία στις εγκαταστάσεις του εργοδότη.

Η τηλεργασία αποτελεί πλέον μια νέα πραγματικότητα, αφού η πανδημία έχει φέρει βίαιες ανατροπές και στο πεδίο της εργασίας. Για πολλούς εργαζόμενους έδρα της εργασίας τους έγινε το σπίτι τους (η οικογενειακή εστία). Ο προσωπικός (ή ο οικογενειακός)  υπολογιστής έγινε το γραφείο τους, το οικιακό δίκτυο το αόρατο νήμα που τους κρατά σε επαφή με την «εταιρία» ή την «υπηρεσία». Αυτοί οι εργαζόμενοι συνέχισαν και συνεχίζουν  να εργάζονται, αλλά έχασαν τη δυνατότητα να φεύγουν από το γραφείο (τη δουλειά) και να κλείνουν πίσω τους την πόρτα. Τα όρια μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής γίνονται δυσδιάκριτα, αφού στην πράξη επιβάλλεται στους εργαζόμενους να βρίσκονται σε διαρκή τηλετοιμότητα.  

Η τηλεργασία  σε πολλές περιπτώσεις επιδεινώνει την καθημερινότητα των εργαζόμενων : Η διάκριση μεταξύ εργάσιμου χρόνου και οριοθετημένου χρόνου ανάπαυσης γίνεται όλο και πιο δύσκολη, η εντατικοποίηση της εργασίας αυξάνεται (όπως και το ψηφιακό στρες και άλλες παθήσεις), νέα εμπόδια υψώνονται στη συνδικαλιστική-συλλογική δράση, ενώ οι (τηλ)εργαζόμενοι βιώνουν έντονα την απομόνωση. 

Με την τηλεργασία ελλοχεύουν  κίνδυνοι, χωρίς όμως να παραγνωρίζονται και οι δυνατότητες που διανοίγονται. 

Η νέα πραγματικότητα, όπου η τηλεργασία παύει να είναι  μια περιθωριακή  και ιδιαίτερη κατάσταση, δημιουργεί την ανάγκη για ένα νέο πλαίσιο ρύθμισης. 

Ένα πλαίσιο που να συνδέεται με τις δυνατότητες που δίδει η τηλεργασία, αλλά ταυτόχρονα να επιβάλλει την προστασία  του εργαζόμενου από την αρρύθμιστη κατάσταση, τις «παγίδες», τα κενά  που υπάρχουν και συνακόλουθα την παραβίαση των δικαιωμάτων του.

Ένα πλαίσιο που δεν θα αφήνει περιθώρια, δεν θα επιτρέπει  η τηλεργασία να μετατρέπει τις ζωές των ανθρώπων σε μια εργασιακή «ψηφιακή ζούγκλα», όπως γίνεται με το νομοσχέδιο. 

Επιβάλλεται να εισαχθεί το θεσμικό πλαίσιο που να ρυθμίζει την τηλεργασία ως μισθωτή εργασία από απόσταση, με σεβασμό στην εργατική νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, την απαγόρευση μονομερούς μετατροπής της σε ευέλικτη μορφή εργασίας. Ειδικότερα, να κατοχυρωθούν το δικαίωμα στην αποσύνδεση,  το ωράριο εργασίας, όλα τα δικαιώματα που προβλέπονται από την εργατική νομοθεσία και ισχύουν για τους εργαζόμενους με φυσική παρουσία, η απαγόρευση οποιασδήποτε δυσμενούς υπηρεσιακής εξέλιξης και κρίσης εκ του λόγου ότι ο εργαζόμενος ζήτησε ή παρείχε τηλεργασία,  η κάλυψη των λειτουργικών εξόδων των εργαζομένων, η προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας των εργαζομένων, η υγεία και ασφάλεια και η συμμετοχή τους στη συλλογική ζωή του φορέα στον οποίο εργάζονται. Η τηλεργασία πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο της συλλογικής αυτονομίας, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, χρειάζεται αποτελεσματικός έλεγχος της τήρησης του θεσμικού πλαισίου-των κανόνων , μέσω της αναβάθμισης, του εκσυγχρονισμού και της προσαρμογής   του ΣΕΠΕ στα δεδομένα της τηλεργασίας που επιβάλλουν μία άλλη προσέγγιση, ώστε ο έλεγχος να είναι πρόσφορος και να παράγει αποτελέσματα. 

Μ΄ άλλα λόγια, να διασφαλιστεί η αποτροπή της καταχρηστικής εκμετάλλευσης  των παρεχομένων δυνατοτήτων της τηλεργασίας από την εργοδοσία (το φορέα).  

Και βέβαια, η τηλεργασία πρέπει να αποτελεί την εξαίρεση. Ο κανόνας πρέπει να είναι, και δεν μπορεί να ισχύει κάτι διαφορετικό,  η παραδοσιακή μορφή εργασίας.

Με το νομοσχέδιο, επιχειρείται η ρύθμιση του καθεστώτος της εξ αποστάσεως εργασίας-της τηλεργασίας στο δημόσιο υπό συνθήκες έκτακτες αλλά και κανονικές. 

Είναι όμως εν τέλει αυτό το ολοκληρωμένο πλαίσιο, έτσι όπως προβάλλεται από την κυβέρνηση, που τόσο έχουν ανάγκη οι εργαζόμενοι ;

Η ρύθμιση δεν είναι συνολική και δεν γίνεται  με ολοκληρωμένο τρόπο. Σε αυτό το πλαίσιο, τα περισσότερα ζητήματα  σχετικά με τον τρόπο  και τους όρους που θα παρέχεται η τηλεργασία παραπέμπονται να ρυθμιστούν με προεδρικό διάταγμα και υπουργικές αποφάσεις (άρθρο 19 προς δόξαν της «καλής νομοθέτησης» (της δημοκρατικής νομιμοποίησης και της διαφάνειας))  του επιτελικού κράτους της νεοδεξιάς του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ενώ ακόμη και οι αρχές της τηλεργασίας διατυπώνονται με κανονιστικό έλλειμα και χωρίς δομημένο και συνεκτικό τρόπο. Όλα αυτά θα δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στην εφαρμογή του.

Η τηλεργασία έχει, και πρέπει να έχει, οικειοθελή χαρακτήρα για τον τηλεργαζόμενο.  Το οικειοθελές του χαρακτήρα της τηλεργασίας πρέπει να διασφαλίζεται, με τρόπο ώστε να μην αφήνεται η αποδοχή της  στο διευθυντικό δικαίωμα, αυθαίρετα και χωρίς κριτήρια. Ο περιορισμός του αριθμού των τηλεργαζομένων δημοσίων υπαλλήλων επιβάλλει τη θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων για την επιλογή τους, ώστε αυτή να είναι αντικειμενική.  Γι΄ αυτό, εκτός των αντικειμενικών κριτηρίων, πρέπει να θεσπιστεί και δικαίωμα ένστασης των υπαλλήλων, σε περίπτωση αρνητικής απάντησης από την υπηρεσία. Η άρνηση της υπηρεσίας πρέπει να βασίζεται σε πραγματικά αιτιολογημένους λόγους.

Πρέπει να υπάρχει συντονισμός του συνόλου των φορέων της δημόσιας διοίκησης και ενιαία κριτήρια που να συνδέονται με τα οργανογράμματα των φορέων για την υπαγωγή τους σε καθεστώς τηλεργασίας. Διαφορετικά θα δημιουργηθούν υπάλληλοι δύο ταχυτήτων με ό,τι αυτό συνεπάγεται.  

Με το δικαίωμα στην αποσύνδεση, που αποτελεί ένα «νέας γενιάς» δικαίωμα, επιχειρείται να διασφαλισθεί ο σεβασμός των ορίων ανάμεσα στην επαγγελματική και την ιδιωτική ζωή. Η αποσύνδεση δεν θεμελιώνει μόνο το δικαίωμα του εργαζόμενου, μετά το τέλος του ωραρίου εργασίας ή κατά την ημέρα της ανάπαυσης (του ρεπώ) ή κατά το χρόνο της άδειας, «να αποσυνδέει» τον Η-Υ του, να μη δέχεται και να μην αντιδρά, να μην απαντά σε οποιαδήποτε κλήση-αίτημα-ερώτημα της υπηρεσίας (του εργοδότη), αλλά και την υποχρέωση της υπηρεσίας (του εργοδότη) «να μην ενοχλεί» ηλεκτρονικά τον εργαζόμενο, για θέματα που συνδέονται με την εργασία του, αποστέλλοντάς του μηνύματα κτλ. 

H κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι προστατεύει τους εργαζόμενους με τηλεργασία, όταν οι ευρωβουλευτές της ΝΔ σε σχετική ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο, ψήφισαν κ α τ ά της άμεσης κατοχύρωσης του «δικαιώματος στην αποσύνδεση» για τους τηλεργαζόμενους.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταθέσει προτάσεις για τη ρύθμιση της τηλεργασίας στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Συγκεκριμένα, έχει προτείνει το δικαίωμα στην αποσύνδεση, την απαγόρευση χρήσης κάμερας, την  κάλυψη των εξόδων στα οποία υποβάλλεται ο τηλεργαζόμενος (όπως ρεύμα, σύνδεση internet κλπ) κλπ.

Ειδικότερα, ο εργοδότης οφείλει να είναι υπεύθυνος για την παροχή, εγκατάσταση και συντήρηση όλου του αναγκαίου εξοπλισμού για την εξ αποστάσεως εργασία (υπολογιστές, τηλεπικοινωνίες, εκτυπωτές, αναλώσιμα γραφείου, λογισμικό, συντήρηση, τεχνική υποστήριξη) και να καλύπτει το κόστος που συνδέεται με αυτήν, το κόστος των επικοινωνιών, τη φθορά χρήσης του τεχνολογικού εξοπλισμού αν δεν χορηγείται από τον ίδιο τον εργοδότη και ό, τι άλλο απαιτείται κατά περίπτωση. 

Επιπλέον πρέπει ο εργοδότης-ο φορέας, και όχι ο τηλεργαζόμενος, να πιστοποιεί ότι ο χώρος παροχής της τηλεργασίας πληροί τις προδιαγραφές πρόληψης, υγιεινής και ασφάλειας και επομένως ό ίδιος ο φορέας να φέρει την ευθύνη. 

Η προστασία των προσωπικών δεδομένων δεν μπορεί να αφορά μόνο στον φορέα, αλλά και στον  ίδιο τον τηλεργαζόμενο.

Ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής του τηλεργαζόμενου και το απόρρητο των επικοινωνιών του είναι κορυφαίο ζήτημα. Γι’ αυτό υπάρχει ανάγκη απόλυτης προστασίας των προσωπικών δεδομένων του εργαζόμενου, χωρίς να επιτρέπονται συστήματα επιτήρησης και ελέγχου εντός της κατοικίας του (κάμερες, λογισμικά παρακολούθησης υπολογιστή κλπ).

Πρέπει, επίσης, να παρέχεται η κατάλληλη επιμόρφωση επικεντρωμένη στον χειρισμό του τεχνολογικού εξοπλισμού, που τίθεται στη διάθεση του εργαζόμενου, αλλά και στα χαρακτηριστικά αυτής της μορφής οργάνωσης της εργασίας. 

Όσον αφορά στα ΑμεΑ και άλλες ειδικές κατηγορίες εργαζομένων πρέπει το αίτημά τους για παροχή τηλεργασίας να ικανοποιείται αυτόματα. 

Η εργατική νομοθεσία, που ισχύει για τους εργαζόμενους που έχουν φυσική παρουσία, να ισχύει ρητά και κατηγορηματικά και για τους τηλεργαζόμενους

Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει πολλές εξουσιοδοτικές διατάξεις που το καθιστούν αν- ή δυσεφάρμοστο και πάντως μη εφαρμόσιμο αμέσως. 

Αυτό, και το γεγονός ότι οι ρυθμίσεις για την τηλεργασία στο Δημόσιο εισάγονται με το συγκεκριμένο ξεχωριστό νομοσχέδιο και προηγούνται ελάχιστες ημέρες πριν την κατάθεση της κυβερνητικής πρότασης-«οδοστρωτήρα» για τα εργασιακά που θα περιλαμβάνει και διατάξεις για την τηλεργασία στον ιδιωτικό τομέα, προκαλεί ερωτήματα και εύλογες ανησυχίες, ότι θα χρησιμοποιηθεί από την κυβέρνηση της ΝΔ ως όχημα για περαιτέρω ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων.  

Εξάλλου για την υλοποίηση των διατάξεων για την τηλεργασία θα απαιτηθούν συστήματα τεχνολογίας και πληροφορικής,  προκειμένου να εγκατασταθούν τόσο στις δημόσιες υπηρεσίες όσο και στους χώρους παροχής εργασίας εξ αποστάσεως. 

Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση της ΝΔ. Έχει βεβαρημένο μητρώο με απευθείας αναθέσεις, προσχηματικούς και αμφιλεγόμενους-σκανδαλώδεις διαγωνισμούς. Αν το Υπουργείο Εσωτερικών μας διαψεύσει ευχάριστα, αν δεν ακολουθήσει την πεπατημένη της κυβέρνησής σας, ο ΣΥΡΙΖΑ θα το αναγνωρίσει. Αμφιβάλλουμε. Πάντως, μη έχοντάς σας εμπιστοσύνη, θα σας παρακολουθούμε και θα σας ελέγχουμε διαρκώς.