Στο βιβλίο του Πάνου Τριγάζη «Ο διαρκής μετασχηματισμός της Αριστεράς», εκτός της ιστορικής αναδρομής που γίνεται στην εξέλιξη του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, καταγράφονται και αναλύονται οι τρεις τελευταίες φάσεις-«στιγμές» παρουσίας της ελληνικής Αριστεράς στο δημόσιο βίο, στις οποίες  αντιστοιχούν οι μετασχηματισμοί («τομές και άλματα»), που είτε συντελέστηκαν ή συντελούνται (ο ΣΥΝ, ο ΣΥΡΙΖΑ) είτε βρίσκονται σε εξέλιξη (ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία). 

Ο ΣΥΝ συνιστά την απάντηση-την τοποθέτηση της Αριστεράς μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η οποία (απάντηση), εκτός των άλλων, εστιάζει στη δημοκρατία και στον αδιαπραγμάτευτο ευρωπαϊκό προσανατολισμό.

Ο ΣΥΡΙΖΑ  σηματοδοτεί τη σύμπλευση με ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, η οποία οδήγησε και στις εκλογικές νίκες του 2015.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία επιδιώκει την εμπέδωση της σύμπλευσης (με ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις) αλλά και με προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις. Και αυτό στο πλαίσιο του «εντός και εναντίον» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι η συμμετοχή στις διεργασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί προϋπόθεση, ώστε, σε συνεργασία με τις άλλες προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης, να αλλάξουν την κατεύθυνση και το περιεχόμενό της και να τα προσανατολίσουν από τη νεοφιλελεύθερη  «Ευρώπη των μονοπωλίων» στην κοινωνική «Ευρώπη των λαών».

Η ιδεολογική και πολιτική φαρέτρα της  Αριστεράς περιλαμβάνει αντιλήψεις και θέσεις που αντιμάχονται τις κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες ενυπάρχουν στο σημερινό κοινωνικοοικονομικό καπιταλιστικό σύστημα και των οποίων (των κοινωνικών ανισοτήτων) την υπέρβαση ή την ανατροπή επιδιώκουν τα κόμματα και οι πολιτικές δυνάμεις της Αριστεράς. 

Η Αριστερά είναι πολυφωνική. Οι ιδέες και οι θέσεις της δεν μπορεί να εγκλωβιστούν πατερναλιστικά στο πλαίσιο και τις (πολιτικές) σκοπιμότητες κανενός κόμματος. Δεν είναι «ιδιοκτησία» ενός κόμματος.

Η Αριστερά, ως πολιτική έκφραση, εκπροσωπεί τις κοινωνικές δυνάμεις της εργασίας, της δημιουργίας, της παραγωγής, της γνώσης, του πολιτισμού και της νέας γενιάς που είναι μη προνομιούχες στο πλαίσιο του σημερινού κοινωνικοοικονομικού συστήματος και προσβλέπουν στην αλλαγή του προς προοδευτική κατεύθυνση.

Η διαμόρφωση της ταυτότητας της Αριστεράς ορίζεται από το οικονομικό επίπεδο των κοινωνιών, τις τεχνολογικές εξελίξεις, τον εκάστοτε συσχετισμό δυνάμεων που είναι συνέπεια και της οικονομικής βάσης και των πολλών στοιχείων του εποικοδομήματος.

Αρχικά, αυτή (η διαμόρφωση της αριστερής ταυτότητας)  ορίζονταν από τα δύο ιστορικά ρεύματα του εργατικού κινήματος, το κομμουνιστικό και το σοσιαλδημοκρατικό.

Στη συνέχεια, η εξέλιξη των πραγμάτων, κυρίως η εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης, του σοβιετικού στρατοπέδου στο  πλαίσιο της αντιπαράθεσης των δύο υπερδυνάμεων και του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά και η μεταπολεμική εξέλιξη του καπιταλισμού με τη δημιουργία του κοινωνικού κράτους και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς οδήγησε στην ανάδειξη του ρεύματος του ευρωκομμουνισμού για μία κοινωνία με ανθρώπινο πρόσωπο, με ελευθερία και δημοκρατία στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης και προοπτικής.

Στην Ελλάδα υπήρξε αντιστοίχιση με τη διάσπαση του ΚΚΕ αλλά και την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ.

Μ΄ άλλα λόγια, αυτά δεν συνέβησαν μόνον εντός «των τειχών» της κομμουνιστικής συνιστώσας του μαρξισμού αλλά και εκτός. Το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου δημιούργησαν ένα ρεύμα-κίνημα, «έχοντας διαβάσει», έχοντας αναλύσει  την ελληνική κοινωνία και τη διαστρωμάτωσή της πολύ ορθότερα και καλύτερα από τα τότε κόμματα της παραδοσιακής Αριστεράς. Κυρίως διέγνωσαν τη σημασία της μικρομεσαίας «θάλασσας» της ελληνικής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των αγροτών, αφού τη διαμόρφωσαν. Έφεραν στο προσκήνιο και «έβαλαν στο πολιτικό παιχνίδι» την ηττηθείσα πλευρά του Εμφυλίου Πολέμου, προέβησαν σε προοδευτικά «ανοίγματα», αποκατέστησαν την ισονομία, την ισοπολιτεία, τη δημοκρατία, η οποία και μετά τη μεταπολίτευση παρέμεινε ατελής, παρά την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος,  τα βήματα προόδου και τα δημοκρατικά «ανοίγματα» των κυβερνήσεων Κ. Καραμανλή και Γ. Ράλλη.

Θα μπορούσε να λεχθεί, ότι η διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου της πρώτης περιόδου, υπήρξε η «πρώτη φορά κυβερνώσα Αριστερά».

Το ΠΑΣΟΚ της ύστερης περιόδου εκφυλίστηκε σε απλό διαχειριστή του συστήματος,  διαπλεκόμενο και με πολλά στοιχεία διαφθοράς.

Η χρεωκοπία της χώρας, οι «μνημονιακές» πολιτικές και η κυβέρνηση συνεργασίας με τη ΝΔ  ολοκλήρωσαν αυτή τη μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ, που κατέστη «κομπάρσος» του νεοφιλελευθερισμού και της δεξιάς διακυβέρνησης.

Ενόψει των προσεχών βουλευτικών εκλογών, που θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής, παρέχεται στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ η δυνατότητα να επιλέξει, αν θα ακολουθήσει το δρόμο της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας ή τη συνέχιση και οριστικοποίηση της μετεξέλιξής του σε ουραγό της δεξιάς, γεγονός που θα έχει μοιραία κατάληξη για το ίδιο.

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ακόμη και σήμερα, το ΠΑΣΟΚ διαθέτει κατά ένα μέρος αντιδεξιά αντανακλαστικά τόσο σε επίπεδο στελεχών, όσο και σε επίπεδο εκλογικής βάσης. 

Η χρεοκοπία της χώρας και η είσοδός της στα «μνημόνια» αποτέλεσαν την αφετηρία για την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον  Αλέξη Τσίπρα αναδείχτηκε στον κυρίαρχο πόλο του «αντιμνημονιακού» κύματος αλλά και ευρύτερα σε σημαντικό παράγοντα της  πολιτικής ζωής. Δεν  παρέμεινε απλός παρατηρητής ή σχολιαστής των πραγμάτων. Δεν δίστασε να αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες, και μάλιστα εν μέσω βαθειάς κρίσης και υπό το ασφυκτικό καθεστώς των «μνημονίων», τις οποίες  έφερε εις πέρας με επιτυχία, μέσα από αντιφάσεις και αυταπάτες, αλλά πάντα με  τη συμμετοχή των πολιτών, την επιδίωξη ευρύτερων συναινέσεων, το σεβασμό του δημόσιου συμφέροντος και την ικανοποίηση των αναγκών της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Παρέλαβε μία χρεωκοπημένη χώρα υπό καθεστώς μνημονίων, την απάλλαξε από αυτά, ανοίγοντας το δρόμο για μία πολιτική προοδευτικών θεσμικών και οικονομικών τομών. 

Σήμερα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο η ταυτότητα της Αριστεράς ορίζεται από τα νέα δεδομένα που πρέπει να ληφθούν υπόψη και να τύχουν επεξεργασίας : τις αλλαγές στη σύνθεση της εργατικής τάξης, τις τεχνολογικές εξελίξεις που διαφοροποιούν τον τρόπο παροχής της εργασίας, τη συνακόλουθη αποδυνάμωση των συνδικάτων, την παγκοσμιοποίηση, τη μετεξέλιξη του καπιταλισμού στην ακραία εκδοχή του, αυτήν του νεοφιλελευθερισμού, την  ανάδειξη νέων ζητημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, η υγειονομική κρίση κλπ, που συνιστούν τις νέες προκλήσεις της εποχής και επιβάλλουν την ενσωμάτωσή τους στην ατζέντα της Αριστεράς.

 Η κεντρική ιδέα του βιβλίου περιλαμβάνεται συνοπτικά στο προ του προλόγου σημείωμα του συγγραφέα που επιγράφεται «γι΄ αυτό το βιβλίο» και στον πρόλογο του Γιάννη Δραγασάκη. Σ΄ αυτά αναπτύσσονται το πολιτικό περιεχόμενο του μετασχηματισμού που αποτελεί την ουσία της τρέχουσας φάσης εξέλιξης της Αριστεράς. 

Και αυτό μπορεί να γίνει σε ένα ευρύτερο σχήμα που να έχει τα χαρακτηριστικά παράταξης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς αποκλεισμούς και διαφοροποιήσεις, ανάλογα με την πολιτική-κομματική προέλευση των συμμετεχόντων στο εγχείρημα και να ενσωματώνει στον πολιτικό και προγραμματικό λόγο της, θέσεις που να ανταποκρίνονται στα  δεδομένα της σημερινής συγκυρίας, τις ανάγκες και τα συμφέροντα  ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία αντιτάσσονται στη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα και συγκροτούν μία ευρεία συμμαχία, τον πυρήνα, τον πυλώνα  μιάς άλλης κοινωνικής προοπτικής.     

Η Αριστερά στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και τον κόσμο θα συνεχίσει το δρόμο προς το μέλλον αλλάζοντας διαρκώς. Αρκεί να αναλύει ορθά τις εξελίξεις που συντελούνται και κυοφορούνται και να τις αξιοποιεί, μετατρέποντάς τες σε πολιτική πράξη.